Khái niệm
Sét hòn là một hiện tượng điện trong khí quyển chưa được giải
thích. Thuật ngữ này đề cập tới những vật thể sáng chói, thường có hình cầu có
kích thước từ cỡ hạt đậu đến vài mét đường kính. Nó thường gắn với những cơn
giông, nhưng kéo dài lâu hơn đáng kể so với ánh sáng chớp nhoáng của tia sét.
Nhiều báo cáo trong quá khứ nói rằng sét hòn sẽ nổ trước khi biến mất, đôi khi
gây ra tử vong, để lại trong không khí mùi của khí sulfur.
Các thí nghiệm đã tạo ra được những hiệu ứng tương tự với
những báo cáo về sét hòn, nhưng hiện tại người ta vẫn không biết liệu những hiện
tượng này có thật sự liên hệ với bất kì hiện tượng tự nhiên nào xảy ra hay
không. Các dữ liệu khoa học về sét hòn rất ít ỏi vì tính thất thường và không dự
báo trước được của nó. Những chứng cứ về nó hiện nay chỉ là những chứng kiến của
dân thường và do đó đã tạo ra những quan điểm không thống nhất. Do những mâu
thuẫn và thiếu dữ liệu tin cậy, bản chất của sét hòn cho tới nay vẫn chưa được
khám phá.
Kiến thức về sét hòn
Sét hòn là một hiện tượng vật lý hiếm thấy xuất hiện khoảng
20 giây. John Lowke, nhà khoa học thuộc Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công
nghiệp Liên bang Úc (CSIRO), tác giả chính của nghiên cứu mới được công bố trên
Tạp chí Geophysical Research Atmospheres nói: “Suốt thời gian dài, hiện tượng
này không được thừa nhận. Tuy nhiên, cho đến nay, có hàng trăm trường hợp tuyên
bố họ đã chứng kiến sự xuất hiện của sét hòn và cũng hàng trăm năm nay nó vẫn
là một bí ẩn chưa có lời giải thích thoả đáng”.
Nhiều giả thuyết trước đây cho rằng bức xạ sóng ngắn, trạng
thái oxy hóa, năng lượng hạt nhân, vật chất tối, phản vật chất thậm chí ngay cả
lỗ đen đều có thể là nguyên nhân.
Các mô hình nạp năng lượng bên trong:
- Sét hòn là một loại khí hay không khí "hành xử" một cách bất thường. Trong mô hình này, sét hòn là loại khí cháy chậm.
- Sét hòn là quả cầu không khí bị nung nóng ở áp suất khí quyển.
- Sét hòn là một khối plasma mật độ rất cao, với các tính chất lượng tử đặc trưng cho chất rắn (Neugebauer, 1937).
- Sét hòn là một trong những cấu hình của một dòng điện khép kín được duy trì bởi từ trường do chính nó sinh ra. Finkelstein và Rubinstein (1964) cho rằng plasma loại này không thể xuất hiện trong điều kiện thời tiết thông thường.
- Sét hòn là một vùng không khí xoáy (giống như các vòng khói).
- Sét hòn là trường bức xạ vi sóng trong một vành đai plasma hình cầu mỏng (Dawson và Jones, 1968).
Các mô hình năng lượng bên ngoài:
- Trường điện từ tần số cao (hơn 100 MHz): Cerrillo (1943) và Kapitsa (1955) giả định về năng lượng sóng vô tuyến hội tụ từ đám mây tích điện có thể hình thành và duy trì một sét hòn. Tuy nhiên, chưa bao giờ người ta thấy một trường điện từ lớn, cần thiết cho cơ chế này.
- Dòng điện không đổi từ đám mây xuống đất: Finkelstein và Rubinstein (1964), Uman và Helstrom (1966) giả định một dòng điện không đổi chạy từ đám mây xuống đất sẽ co lại về tiết diện ngang ở vùng có độ dẫn cao (quả cầu). Lý thuyết này không phù hợp với các sét hòn hình thành trong các cấu trúc, đặc biệt trong các cấu trúc kim loại như khoang máy bay hay tàu ngầm.
- Các hạt vũ trụ hội tụ? Arabadzhi (1957) giả định các hạt vũ trụ phóng xạ có thể được hội tụ bởi điện trường trong cơn dông, chúng tạo ra một sự phóng điện trong không khí, tại điểm sinh ra sét hòn.
Lời kết
Sét hòn là vẫn còn là một hiện tượng bí ẩn và hiếm, vẫn cần
có những nghiên cứu để có thể hiểu hơn về hiện tượng này.
